معرفی صنایع دستی ایرانی

سرمه دوزی:

صنایع دستی

 سِرمِه‌دوزی دوخت انواع ملیله فلزی روی پارچه‌های نفیس محکم از جمله ترمه است که به همین دلیل ترمه‌دوزی و ملیله‌دوزی گفته می‌شود.

تاریخچه

سرمه‌دوزی، یکی از دوخت‌های تزیینی و از هنرهای اصیل و با قدمت 2500 تا 3000 ساله ایران است.[1]

این هنر اصیل و زیبا، در ابتدای ظهور تمام موادش دست‌ساز و از جنس طلا و نقره بوده‌است، اما در طول زمان به دلیل گران بودن این مواد، بالا رفتن هزینه‌ها و قیمت تمام‌شده، مواد اولیه? آن عوض شد. در گذشته این دوخت برای تزیین لباس، پرده‌های مجلل تالارها، سر آستین‌ها، یقه حاشیه لباس و روسری، رو رخت‌خوابی و… استفاده می‌شد اما امروزه استفاده از آن گسترش بیشتری پیدا کرده و بر جنبه‌های تزیینی و دکوراتیو آن افزوده شده‌است.[1]

سرمه (ملیله فلزی) از الیاف طلا و نقره که تابیده و فنری شده تهیه می‌شود و بعلت تلألؤ خاصی که دارد استفاده می‌شود سرمه‌دوزی به‌شکل ملیله‌دوزی که قطعات نقره و طلا به شکل مفتول تو خالی بوده از زمان هخامنشیان و ساسانیان رایج گشته و در زمان صفویان به اوج خود رسیده‌است و اکنون با الیاف بدل طلا و نقره تهیه می‌شود و به همین دلیل در سطح گسترده مورد استفاده عوام می‌باشد و در گذشته جهت لباس و پرچم و روکش مقابر و پرده خانه خدا به کار می‌رفته.

وضعیت امروزی

امروزه سرمه‌دوزی برای وسائلی مثل رومیزی، روتختی، سجاده، جانماز، جلد قرآن و روکش جعبه دستمال کاغذی و تابلو و دوخت کمند و نظائر آن بکار می‌رود. طرح‌های سرمه دوزی معمولاً انواع بته جقه است که در طرح پارچه ترمه نیز همین طرح به کار می‌رود طرح‌های دیگر؛ گل وبته، گل‌های شاه‌عباسی و غیره‌است و تقریباً مثل گل‌دوزی در طرح محدودیتی ندارد اما پیاده کردن طرح طبق شیوه و روش‌های خاصی حاشیه و گوشه مطابق و مناسب وسایلی که تهیه می‌شود می‌باشد. مراکز سرمه‌دوزی در ایران شهرهای اصفهان، یزد، کرمان، کاشان و تهران است.[2]

ابزار و مواد و مصالح

پارچه ترمه، مخمل، و کتان انواع نخهای سرمه، نخ دوخت در خیّاطی، سوزن با شماره‌های مختلف، قیچی، دستگاه کمان یا چهارچوبی برای محکم نگه داشتن پارچه. پنبه، یا هر پرکننده دیگری بنا به ذوق و استعداد دوزنده. صابون خیاطی برای نقش اندازی یا هر قلم دیگری که بتواند بر روی پارچه اثرگذار باشد و پاک نشود.

روش کار

زمینه کار در این نوع سوزن دوزی پارچه ترمه از نوع اصل یا مشابه آن است. انتخاب این نوع پارچه برای سرمه دوزی به این دلیل است که از این پارچه برای تهیّه لباس در دوره صفویه و قاجاریه به وفور استفاده می‌شده و رایج بوده‌است لذا نمونه‌هایی از تزئینات سرمه که در اختیار است و در موزه‌های استان موجود است اکثراً دارای چنین تزئیناتی هستند؛ ثانیاً صخامت و مقاومت پارچه‌ای که در سرمه دوزی بکار گرفته می‌شود باید به اندازه‌ای باشد که توان تحمل سنگینی بعد از اتمام دوخت سرمه را دارا باشد و دچار چروک و کیس در سطح خود نگردد. البته به همین منظور در بعضی از پارچه‌های ترمه که صخامت چندانی ندارند با دوخت پارچه آستری به پشت کار به‌طور مصنوعی این صخامت ایجاد می‌شود. همچنین علاوه بر ترمه، از پارچه‌های مخمل و کتان نیز به عنوان زمینه کار استفاده می‌شود.

ابتدا پارچه در دستگاه قرار داده می‌شود و از چهار سو کشیده شده و به دستگاه متصل می‌شود. دستگاه مزبور به شکل جدید، کمان دایره یا چهار گوش به صورت سنّتی آن ارائه می‌شود. می‌توان نوع سنتی آن را با اندازه‌های متفاوت با سفارش به نجار و نوع کمانی را از طریق فروشگاه‌ها توزیع‌کننده ابزار و لوازم خیاطی تهیه کرد. سپس طرح را بر روی پارچه از طریق برگردان طرح بر روی آن یا در صورت اشراف کامل به طرح مستقیماً بر روی پارچه طرح زد. برای پاک نشدن خطوط طرح در طول سوزندوزی تمام خطوط با کوک‌های درشت تثبیت می‌شوند.

سپس سوزن نخ شده را از درون سرمه عبور داده و از روی خطوط کو ک شده عبور می‌دهند تا تمامی خطوط بدین صورت با سرمه پوشیده شود. سطح گلبرگ‌ها را با قرار دادن پنبه یا هر حجم دهنده دیگری برجسته کرده، با سرمه می‌پوشانند؛ و تا انتهای کار به همین صورت عمل می‌شود.

این دوخت در اکثر موارد با دوخت‌های دیگر همراه است. دوخت‌هایی از قبیل: پیله دوزی، ملیله دوزی، گلابتون دوزی، شرفه دوزی، شمسه دوزی، ده یک دوزی، صدفدوزی، سنگ دوزی، مرصع دوزی، منجوق دوزی، پولک دوزی، زغره دوزی، مروارید دوزی و غیره. از انواع دوخت‌هایی که بیشتر در این دوخت به کار می‌رود می‌توان به دوخت: زنجیره‌ای، برگ دوزی، جناغی، دور دوزی، مار پیچ الوان روی زنجیره، دوخت ساتن، دوخت مورّب، ساقه دوزی، بست دوزی، دندان موشی و زیگزاگهای مختلف را نام برد.

 

این صنعت با قدمتی که به دوره اشکانیان باز می گردد، این نوع هنر که از قدیمی ترین انواع هنر تزیینی پارچه محسوب می شود، با توجه به قدمت ایران در صنایع هنر دستی در این زمینه به خواستگاه مخاطبان این هنر بدل نموده است.محبوبیت این هنر تا آنجا پیشرفت که در دوره تیموریان پرده های تزئینی خانه کعبه را با استفاده از سرمه دوزی انجام داده اند، که باعث ایجاد نقش و نگار های بسیار زیبا و جلوه ای منحصر بفرد در کعبه گشته بود.سرمه ها به طور معمول از فلزات گرانبها و براق مانند طلا و نقره ساخته می شدند، که در اعصار بعد برای ایجاد کاربردی عمومی تر در بین مردم، از فلزات آلیاژی دیگر که با قیمت کمتر ولی با همان زیبایی وجود داشته اند، در ایجاد نقش های تزئینی مورد استفاده قرار گرفته است.

 

ایران با دارا بودن پتانسیلی قوی از قرون گذشته تا به امروز یکی از بزرگترین و مشهورترین صادرکننده صنعت های مزین شده به این هنر دستی یعنی هنر سرمه دوزی می باشد.

ایران بزرگترین صاردکننده صنعت های مزین شده+معرفی 7 صنایع دستی برتر کشور

 

ه گزارش شبکه اطلاع رسانی راه دانا به نقل از "خارگ خبر"،صنایع دستی در هر منطقه‌ای، همیشه به عنوان یکی از جاذبه های گردشگری آن منطقه محسوب شده است و این در حالی است که رونق این صنعت، می تواند سهم به سزایی در جذب توریسم و رشد اقتصادی آن منطقه داشته باشد.قالیچه‌های ابریشمی و دستباف، لباس‌های محلی، گبه بافی و حصیربافی، بلوریجات، ظروف خاتم کاری، لوازم چوبی با نقوش مختلف و بسیاری دیگر از نمونه های ریز و درشت صنایع دستی مناطق مختلف، تنها مشتی است نشانه خروار. حال که در هر منطقه توجه به این صنعت، جزء جدایی ناپذیر صنایع گردشگری محسوب می‌شود، در جزیره خارگ صنایع دستی دریایی که به فراخور منطقه محیطی آن، به عنوان اصلی ترین صنعت دستی این جزیره محسوب می‌شود، مدت‌هاست به دلایل مختلف، به ویژه عدم حمایت از آن، رو به رکود و فراموشی است، به نوعی که سازندگان و فروشندگان این صنایع دستی، در حال حاضر به کمترین میزان خود در سال‌های اخیر رسیده است.

ادامه مطلب...

صنایع دستی مرزها را از بین برد!

صنایع دستی که سفیر فرهنگی هر کشور است توانسته از مرزهای هر کشوری عبور کند. امروزه در سرتاسر دنیا از برخی صنایع دستی ایران استقبال بسیاری می‌کنند و یونسکو آن را به ثبت جهانی رسانده است که در ادامه با برخی از آنان آشنا خواهیم کرد:

قالی بافی فارس

یکی از صنایع دستی ایران که در یونسکو به ثبت رسیده است؛ قالی فارس است که به دست بانوان قشقایی عشایر با هنرمندی تمام آفریده می‌شود! رج به رج این قالی با پشم گوسفندانی به دست می‌آید که نخ‌های آن نیز به دست خود بانوان عشایر ریسیده می‌شود و به رنگ‌های مختلف رنگ‌آمیزی شده و به نقش فرش تبدیل می‌شود!

قالی بافی کاشان

قالی از جنس پنبه و یا ابریشم که در نقش‌ها و طرح‌های آن بیننده غرق می‌شود و از قرن‌های گذشته تا به امروز چشم هر بیننده‌ای را به خود خیره کرده است! تُجاری همچون طباطبایی‌ها با کیفیت فرش‌هایی که از گذشته در بازار فرش عرضه کردند، توانستند که اعتماد همه را به فرش کاشان جلب کنند!

ادامه مطلب...

صنایع دستی، زیباترین سوغات دزفول 

به گزارش ایرنا دزفول دومین شهرستان بزرگ خوزستان بعد از اهواز در شمال این استان واقع شده است؛ این شهرستان از شمال به لرستان، از غرب به اندیمشک و شوش، از شرق به شهرستان مسجد سلیمان و استان چهارمحال بختیاری و از جنوب به شوشتر و اهواز محدود می شود.

ساخت و تولید صنایع دستی در دزفول پیشینه ای بسیار طولانی دارد و به گفته برخی افراد به پنج هزار سال قبل از میلاد می رسد تا آنجا که نام خانوادگی بسیاری از مردم دزفول از حرفه و پیشه صنایع دستی اقتباس شده است.

فعالیت بازار قدیم به عنوان محل تولید و فروش صنایع دستی نشانی از قدمت و غنای این صنعت زیبا در شهرستان دزفول دارد. در یک بررسی اجمالی 80 تا 100 نوع حرفه صنایع دستی در گذشته در دزفول وجود داشته که 2 هزار استادکار صنعتگر در 500 کارگاه به تولید صنایع مختلف می پرداختند؛ با احتساب کارگران مشاغل جانبی برای همین رشته ها و کارگاه های خانگی نزدیک به هشت تا 10 هزار نفر معیشت خود را از حرفه های صنایع دستی در این شهرستان تامین می کردند.

ادامه مطلب...

استفاده از ظروف مسی

در بین ظروف آشپزخانه، ظروف مسی بهترین رسانای گرماست. رسانایش ده برابر ظروف استیل و شیشه ای و دو برابر ظروف آلومینیومی ست. ظروف مسی روی شعله، حرارت را یکنواخت پخش می کند و جز ظروف گران قیمت آشپزخانه به حساب می آید که ممکن است نسل به نسل در یک خانواده بچرخد. در کنار همه ی مزایای ظروف مسی، این ظروف نیازمند رسیدگی و صیقل کاری هستند. ظروف مسی به دلیل آزاد کردن یون مس در غذا، باید با لایه ای از قلع یا فولاد ضدزنگ پوشانده شوند و بعد از شستشو به سرعت خشک شوند. این ظروف اگر به روش مناسبی قلع اندود نشوند و یا از مقدار زیادی سرب برای قلع اندود کردنشان استفاده کنند، در دراز مدت به دلیل ورود یون مس به بدن، باعث ایجاد مسمومیت می گردد. یون مس ابتدا در کبد ذخیره می گردد و سپس با غلطت کمتر وارد مغز، قلب، کلیه و عضلات می شود.
مواد اسیدی، غذای ترش و حرارت دشمنان اصلی ظروف مسی هستند که باعث از بین رفتن لایه ی قلع اندود آن شده و یون مس به سرعت با غذای موجود در ظرف ترکیب می گردد. از نشانه های از بین رفتن لایه ی قلع مس می توان به تغییر رنگ مس از سفید به قرمز اشاره کرد. این ظروف را می توان با محلول سرکه و نمک و یا محلول نمک و آبلیمو براق کرد.
چند سالی است که ظروف مسی از ته گنجه ها و انباری ها بیرون آمده تا جای ظروف تفلون، استیل و... را بگیرد. قدیمی ها ظرف های مسی را به دلیل وزن سنگین و رنگ متفاوت شان می شناختند و از آن برای طبخ غذا، درست کردن مربا و... استفاده می کردند. سینی های سنگین مسی هم که جای خودش را داشت...

<** ادامه مطلب...